Mal paylaşımı konusunda önemli olan tarih mevcut Türk Medeni Kanunu’nun yürürlük tarihi olan 01.01.2002 tarihidir. Bu tarihten önceki dönemdeki mal paylaşımına ilişkin hukuk kuralları ile bu tarihten sonraki dönemin hukuk kuralları aynı değildir. 01.01.2002 tarihinden önce Mal Ayrılığı Rejimi söz konusudur. Bu rejime göre söz konusu mal eşlerden kimin üzerine kayıtlı ise ona ait kabul edilir. Şimdiki döneme göre yani 01.01.2002 tarihinden sonrası için ise Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi söz konusudur. Bu rejime göre ise, eşlerin evlilik birliği içerisinde elde ettiği mallar kural olarak yarı yarıya paylaşılmaktadır.
Bu iki dönem için de bilinmesi gereken ortak nokta ise evlilik öncesi edinilen malların paylaşıma dahil edilmediğidir. Evlenmeden önce edinilen mallar kimin üzerine kayıtlıysa onun kişisel malı kabul edilir.
BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI NASIL YAPILIR?
Boşanma davası kesinleştikten sonra taraflar arasında mal paylaşımı davası görülür.
Boşanmada mal paylaşımı yapılırken kişisel mallar paylaşıma dahil edilmez. Kişisel malları çıkardıktan sonra evlilik içerisinde elde edilen “edinilmiş mallar” yarı yarıya paylaşılır. Eşler, nelerin kişisel mal sayılacağını sözleşme yaparak kararlaştırabilirler. Bu şekilde , kararlaştırdıkları malları paylaşımın dışında tutabilirler.
Kişisel mal sayılan bu mallar ve evlilik içerisinde elde edilen “edinilmiş mallar” kanunda şu şekilde tarif edilmiştir:
Kişisel Mallar:
•Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri,
• Eşlerin üçüncü kişilerden olan manevi tazminat alacakları,
•Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına hasredilebilecek eşyalar,
•Yukarıdaki kişisel mallar yerine geçen değerler (Satış, takas vs. yoluyla kişisel mallar yerine geçen para veya diğer değerler).
Edinilmiş Mallar:
•Çalışmasının karşılığı olan edimler,
•Yukarıda saydığımız kişisel malların gelirleri (malın kendisi değil, geliri hesaba katılır mesela kişisel malın kira geliri),
•SGK veya sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacıyla kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler,
•Çalışma gücünün kaybı nedeniyle ödenen maddi tazminatlar (örneğin çalışan eşin iş kazası geçirmesi nedeniyle elde ettiği maddi tazminat),
•Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
ANLAŞMALI BOŞANMADA MAL PAYLAŞIMI :
Anlaşmalı boşanmada mal paylaşımı, tarafların arzusuna göre yapılabilir. Eşlerden biri anlaşmalı boşanma protokolüyle mal paylaşımına dair tüm haklarından feragat de edebilir. Bunun için protokole “…taraflar edenilmiş mallara katılma rejiminden kaynaklanan katkı payı, değer artış payı ve katılma alacağı talep haklarından feragat ederler…” şeklinde bir madde eklenmelidir.
Anlaşmalı boşanma protokolünde tarafların mal paylaşımını yaptıklarına dair herhangi bir ibare yoksa, taraflar anlaşmalı boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren başlayan 10 yıllık dava zamanaşımı süresi içinde boşanmada mal paylaşımı davası açabilirler.
MAL PAYLAŞIMI HAKKINDA SIKÇA SORULAN SORULAR:
Zamanaşımı Süresi Ne Kadardır?
Mal paylaşımı davası, boşanma kararının kesinleşmesinden itibaren 10 yıl içinde açılmalıdır.
Eğer taraflar yurtdışında boşanmışlarsa ; zamanaşımı süresi ilgili ülkenin kanunlarına göre boşanma kararının kesinleştiği tarihten itibaren işlemeye başlar.
Mal Paylaşımı Davası Hangi Mahkemede Açılır?
Görevli Mahkeme: Aile Mahkemesi görevlidir.
Yetkili Mahkeme: Davanın hangi yer mahkemesinde açılacağı ise Medeni Kanun md.214 de açıklanmıştır:
•Eşlerden birinin ölümü nedeniyle mal rejimi sona ermiş ise, ölenin son ikametgahı mahkemesi boşanmada mal paylaşımı davasına bakmakla yetkilidir.
•Evlilik mahkemenin boşanma kararı ile sona ermişse veya devam eden bir boşanma davası varsa, boşanma davasına bakmaya yetkili olan mahkeme mal rejiminin tasfiyesini, yani boşanma halinde mal paylaşımını yapmakla da yetkilidir.
•Yukarıdaki iki durum haricindeki diğer tüm hallerde davalı eşin ikametgahı aile mahkemesi boşanmada mal paylaşımı davasına bakmaya yetkilidir.
Eşlerden Birinin Ölümü Halinde Mal Paylaşımı Nasıl Olur?
Sağ kalan eş, ölüm tarihine kadar evlilik içinde edinilen malların yarısı üzerinde katılma alacağı hakkına sahiptir. Sağ kalan eş, ölenin terekesinden hem mirasçı olması nedeniyle hem de edinilen mallara katılma rejimi nedeniyle alacaklıdır. Ölen eşin terekesinden öncelikle sağ kalan eşin katılma alacağı hakkı ödenir, daha sonra sağ kalan eşin de dahil olduğu mirasçılar arasında miras paylaşılır.
Kişisel Maldan Edinilmiş Mala Geçiş Durumunda Ne Yapılır?
Daha net anlaşılması için bu soruyu somut bir örnekle cevaplayalım: Örneğin eşlerden biri evlenmeden önce bir ev satın almış olsun, evlendikten sonra ise bu evi satmış ve üzerine evlilik birliği içerisinde edinmiş olduğu bir miktar parayı da ekleyerek yeni bir mal satın almış olsun. Bu durumda evlilikten önce satın almış olduğu ev şahın kişisel malıyken , yeni satın alınan mal edinilmiş mal konumundadır. Yani kişisel maldan edinilmiş mala bir geçiş söz konusudur. Bu durumda denkleştirme yapılarak bu geçişin adaletli olması sağlanır. Medeni Kanun 230. maddede bu durum hüküm altına alınmıştır.
Evlenmeden Önce Krediyle Alınan Ancak Kredisi Evlilik Birliği İçerisinde Ödenmeye Devam Eden Malların Paylaşımı Nasıl Yapılır?
Evlilik içinde kredi ile borcu ödenen malın “krediyle ödenen kısımı” edinilmiş mal kabul edilir. Bu durumda, diğer eş evlilik içinde ödenen kredi miktarı üzerinden hak iddia edebilir. Öncelikle ödenen kredi bedelinin satın alınan malın (ev, araba vb) satın alındığı alış fiyatına oranının ne olduğu hesaplanmalıdır.
Şirket Hisseleri Mal Paylaşımına Dahil Edilir Mi?
01.01.2002 tarihinden sonra edinilen şirket hisseleri mal paylaşımına dahil edilir. Şirket hisselerinin piyasa değeri belirlendikten sonra belirlenen bu değer üzerinden diğer eşin katılma alacağı hesaplanır. Söz konusu şirket hissesinin anonim şirket,limited şirket vb. şirketlerden herhangi biri olması fark etmez. Örnekle açıklamak gerekirse; 2000 yılından itibaren şirket hissesi bulunan eşin, şirket hissseleri sebebiyle 2002-2018 seneleri arasındaki kazancı 80.000 TL ise, şirket hisseleri 01.01.2002 tarihinden önce edinilmiş olması sebebiyle kişisel mal kabul edilecek ve mal paylaşımına dahil edilmeyecektir ancak şirket hisseleri sebebiyle elde edilen 80.000 TL gelir mal paylaşımına dahil edilecektir.
Miras , Bağışlama, Tazminat, Piyango Gelirleri Mal Paylaşımına Dahil Edilir Mi?
Miras : Medeni Kanun’a göre evlilik sırasında eşlerden birine kalan miras, kendisine miras kalan eşin kişisel malı olarak kabul edilmiştir. Bu sebeple mal paylaşımına dahil edilmeyecektir. Ancak miras kalan mal sebebiyle evlilik birliği içinde elde edilen gelirler ( örn. miras kalan evin kira geliri) edinilmiş mal kabul edildiğinden mal paylaşımına dahil edilecektir.
Bağışlama : Evlilik sırasında eşlerden birine bağışlanan ev, araba, para veya parasal değeri olan her şey bağışlanan eşin kişisel malıdır. Bu sebeple mal paylaşımına dahil edilmeyecektir. Ancak bağışlanan mal sebebiyle evlilik birliği içerisinde elde edilen gelirler edinilmiş mal kabul edileceğinden mal paylaşımına dahil edilecektir.,
Tazminat : Tazminat konusunda maddi ve manevi ayrımı yapmak gerekmektedir.Manevi tazminatlar, kişisel mal olarak kabul edilir ve bu sebeple mal paylaşımı davasında diğer eşin manevi tazminat üzerinde hak iddia etmesi mümkün değildir. Maddi tazminatlar ise edinilmiş mal olarak kabul edilir. Bu durumda diğer eş boşanma halinde maddi tazminatın yarısı üzerinde hak sahibi olur.
Piyango Gelirleri : Bu konuya ilişkin açıklamayı Yargıtay kararı ile açıklamak gerekirse, Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 2013/7361 Esas, 2014/13668 Karar no.lu kararı :
” Milli Piyango, bingo, tombala, spor toto, sayısal loto, süper loto, on numara, iddia, at yarışı ve bahis oyunu gibi şans oyunları ile sıkça televizyon kanallarınca düzenlenmekte olan yarışma programlarından kazanılan ikramiyelerin (para veya eşya) hangi mal grubuna ait olacağı konusunda; Türk Doktrininde görüş ayrılıkları bulunmaktadır.
Konuyla ilgili olarak İsviçre hukukundaki hakim görüşün piyango ve şans oyunlarında, bilet veya kupon ya da katılma bedeli olarak yapılan ödeme hangi mal grubundan yapılmış ise (ikame kuralına göre) kazanılan ikramiye veya kazancın da aynı mal grubuna ait olacağı şeklindedir.
Doktrindeki görüşlere kısaca değindikten sonra ikramiyelerin hangi mal grubuna ait olacağının tespiti açısından yasal düzenlemelere bakmakta fayda vardır; 4271 sayılı TMK’nın, “Edinilmiş mal, her eşin bu mal rejiminin devamı süresince karşılığını vererek elde ettiği malvarlığı değerleridir” şeklindeki 219/1 hükmü “Edinilmiş malların yerine geçen değerler” şeklindeki 219/11, b. 5 hükmü ile “Mal rejiminin başlangıcında eşlerden birine ait bulunan veya bir eşin sonradan miras yoluyla ya da herhangi bir şekilde karşılıksız kazanma yoluyla elde ettiği malvarlığı değerleri” şeklindeki 220/b.2 hükmü ile “Kişisel mallar yerine geçen değerler” şeklindeki 220/b.4 hükmüdür. Yani söz konusu ikramiyelerin karşılık verilerek edinildiği ve bu karşılığında edinilmiş mallardan karşılandığı kabul edildiğinde, TMK m. 219/1 hükmünce edinilmiş mal, edinilmiş mal yerine geçen bir değer olarak kabul edildiğinde ise, 219/11, b.5 hükmünce edinilmiş mal sayılabilir. Karşılıksız kazanma yoluyla elde edildiği kabul edildiğinde, TMK’nın 220/b.2 hükmünce kişisel mal, kişisel mal yerine geçen bir değer olarak kabul edildiğinde de, TMK’nın 220/b.4 hükmünce kişisel mal olarak kabul edilebilir.
O zaman bu malların hangi mal grubuna ait olduğunun belirlenebilmesi, bu oyunlara katılmak için ödenen bilet, kupon vs. parasının çıkan ikramiyenin karşılığı olarak kabul edilip edilemeyeceği ya da ikramiyenin ikame değer olarak sayılıp sayılmayacağı hususlarındaki değerlendirmeye ve ispata bağlı olacaktır.
Bu kapsamda, Daire’ce yapılan tartışmalar sonucunda şu sonuca varılmıştır; milli piyango bileti (ve diğer şans oyunlarının) satın almak için verilen meblağ kazanılan ikramiyeye göre çok düşük de olsa sonuçta bir karşılıktır……Evlilik eğer bir hayat ortaklığı bir kader birliği olarak görülüyorsa, iyi günde, kötü günde yoksullukta zenginlikte sonuç itibariyle kaynağı şans olsa bile bir karşılık varsa ve o karşılık edinilmiş mallardan karşılanmış ise, bu edinilmiş mal sayılmalıdır.
Şans oyunları için verilen karşılığın hangi mal grubundan karşılandığını ispatlamak da oldukça güçtür. Ancak, aksi kanıtlanmadığı takdirde bedelinin edinilmiş maldan karşılandığının kabulü gerekir. Eşlerin mevcut ekonomik durumu açısından önemli sayılabilecek veya yatırım olarak değerlendirilebilecek harcamalar dışında yapılan günlük harcamaların edinilmiş mal grubundan yapıldığının kabulü hayatın olağan akışına uygun olduğu gibi, Örneğin, ev, araba veya şirket hissesi alımında kişisel mal grubuna ait değerlerin de kullanılması hayatın olağan akışına uygun düşmektedir. Tüm bu açıklamalardan hareketle bedel karşılığı oynanan şans oyunlarından kazanılan ikramiyeler edinilmiş mal grubuna dahildir. Yeter ki katılım bedelinin kişisel mallardan sağlandığı açıkça ispatlanmış olmasın.”
Kararı kısaca özetlemek gerekirse, doktrinde fikir ayrılıkları olmakla beraber, önemli olan şans oyunlarından elde edilen gelir ile şans oyunu için verilen karşılığın oranına bakılmaksızın,karşılığın edinilmiş mal grubundan verildiği kabul edilir. Bu durumda açıkça karşılığın kişisel mallardan sağlandığı ispatlanmadıkça, edinilmiş mal grubundan verildiği kabul edildiği için, söz konusu karar, elde edilen gelirin mal paylaşımına dahil edilmesi gerektiği yönündedir.
Zina Sebebiyle Boşanmada Mal Paylaşımı :
Zina (aldatma) nedeniyle boşanma kararı verilmesinde kusurlu olan eşin katılma alacağı tamamen ortadan kaldırılabilir veya hakkaniyete uygun oranda azaltılabilir. Ancak eşlerin katkı payı alacağı, zina nedeniyle ortadan kaldırılamaz. Yani, eşlerden biri aldatsa dahi, diğer eşin malvarlığına yaptığı katkıyı talep edebilir. Örneğin, 100.000 TL sunarak bir evin diğer eş üzerine satın alınmasına katkı sağlayan eş, aldatmış olsa bile sunduğu katkının güncel değerini talep edebilecektir.
Boşanma Davasından Önce Satılan Malların Paylaşımı ve Mal Kaçırma Konusu:
Boşanma davasının açıldığı tarihe kadar edinilmiş olan ve bu süreçte satılan tüm mallar, mal paylaşımına dahil edilir. Eşlerin boşanma davası açılmadan önce üzerlerine kayıtlı malları üçüncü kişilere devrederek diğer eşin payını almasını engellemeye çalıştıkları görülmektedir. Ancak, boşanma davası açılmadan önce satılan mallar da boşanmada mal paylaşımı hesaplamalarına dahil edilir. Mallar satılsa dahi mal paylaşımı yapılırken bu malların değeri bilirkişi raporu ile tespit edilerek diğer eşin alacak hakkı hesaplanır. Bu nedenle malın değerinden düşük fiyatla satılması durumunda da bilirkişi raporu ile malın gerçek değeri tespit ettirilecektir. Bu durumda malların devredildiği üçüncü kişi de belli koşullarda hukuki sorumluluk altına girecektir. Boşanmada mal paylaşımı davasında borçlu çıkan eşin mal varlığı, diğer eşin alacak hakkını karşılamaya yetmezse, alacaklı eş, karşılıksız kazandırmalardan faydalanarak malı devralan üçüncü şahıslardan eksik kalan alacak miktarını isteyebilecektir. (MK md.241) Konuyla ilgili Yargıtay 8. Hukuk Dairesinin 2017/2301 no.lu kararı incelenebilir.
Boşanmada mal kaçırma işlemlerini engellemek için, mallar üzerine “ihtiyati tedbir” konulabilir. Aile Mahkemesi tarafından verilen ihtiyati tedbir kararı ile davalıya ait malların tapu kaydına ihtiyati tedbir konulur. Böylece satış engellenmiş olur.
Bununla birlikte aile konutu olarak kullanılan gayrimenkul için ilgili tapu sicil müdürlüğüne yapılacak bir başvuruyla taşınmaz kaydına “aile konutu şerhi” eklenebilir. Tapu kaydına aile konutu şerhi düşülen gayrimenkul, diğer eşin rızası olmadan satılamaz.
Boşanma ve mal paylaşımı süreci malesef yıpratıcı bir süreç olabilmektedir. Bu süreçte hukuki bilginin ve uzmanlığın yardımı, sürecin daha kolay ve sorunsuz atlatılmasında ve ileride oluşabilecek muhtemel problemlerin önüne geçilmesinde önemli rol oynar. Bu sebeple süreç boyunca mutlaka bir avukat desteği ile ilerlemenizi tavsiye ederiz.
Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması şahsi ve fikri haklara aykırılık teşkil edeceğinden hukuki ve cezai işlem yapılacaktır.
Bu makaleden kısa alıntı yapmak için makalenin aktif linki eklenerek alıntı yapılan yazıya aşağıdaki ibare eklenmelidir : -“Boşanmada Mal Paylaşımı” başlıklı makale yazarı Av.Pınar Şakrak tarafından pinarsakrak.av.tr adresinde yayınlanmıştır.-
